“Rừng không chỉ cho dân làng mọi thứ, cho con thú có chỗ ở,
con chim có cành đậu, con suối không bị cạn nước… mà còn cho con cháu mai sau.
Bác Hồ đã dạy “rừng là vàng” mà” – già K’Rế khảng khái nói và quyết tâm giữ
rừng cho con cháu.
Băng suối cùng các tổ viên đi kiểm tra rừng
20 năm giữ rừng
Như bao gia đình người Lạch dưới chân núi Langbiang, ngôi
nhà nhỏ của già K’Rế ở thị trấn Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng cũng
đơn sơ, giản dị lắm. Đã hơn 75 tuổi, nhưng già vẫn còn rất nhanh nhẹn, minh
mẫn. Chúng tôi hỏi “bí quyết nào giúp già sống khỏe vậy?”, già trả lời ngắn gọn
“ngày nào cũng đi bộ vào rừng như tập thể dục nên khỏe thôi”.
Được biết, năm 1995 già K’Rế bắt đầu nhận khoán và bảo vệ
rừng thuộc Vườn quốc gia (VQG) Bidoup – Núi Bà. Sau ba năm gắn bó với công
việc, năm 1998 già được cử làm công việc chuyên trách, phụ trách tiểu khu 100,
113 và 114 rộng khoảng 3.000ha; quản lý 11 tổ bảo vệ rừng với 30 tổ viên. Đảm
nhận công việc trên một diện tích rừng rộng lớn như vậy nên những ngày tháng
của già là đi rừng, ngủ rừng. Già kể, “hành trang mang theo mỗi lần lên rừng
chỉ mỗi một chiếc gùi nhỏ đã có sẵn bộ quần áo, áo mưa, một ít gạo, nồi cơm và
cây xà gạc quen thuộc”.
Già K’Rế nói tiếp: “Năm 2000, một mắt phải của tôi cứ mờ
dần. Sợ hỏng mắt không đi rừng được nữa thì buồn lắm. Các anh bên VQG khuyên
tôi nên ở nhà và hướng dẫn cho bà con cách giữ rừng là được. Nhưng thật may
mắn, con mắt còn lại vẫn không sao, tôi mang kính và vẫn có thể đi rừng. Ngày
đầu chưa quen, hơi khó khăn, bây giờ thì quen rồi. Ông trời giữ cho tôi con mắt
còn lại là giúp tôi lại được giữ rừng đấy cô ạ”.
Sau gần 20 năm gắn bó với những cánh rừng xa, khi tuổi đã về
già, Ban quản lý VQG cho phép già về nghỉ ngơi, song “không đi rừng tôi sẽ buồn
lắm”, già xin về quản lý bảo vệ rừng ở gần nhà. Già K’Rế nhận nhiệm vụ làm Tổ
trưởng Tổ 30 gồm 7 tổ viên, quản lý 209ha thuộc tiểu khu 145B, dưới chân núi
Bà.
Anh Trần Văn Tỉnh – Trạm trưởng Trạm kiểm lâm Núi Bà, tươi
cười nói về người “đồng nghiệp” đặc biệt của mình rằng: “Ông ấy làm cán bộ
chuyên trách khu vực Langbiang của VQG hơn 20 năm rồi đấy. Riêng tôi đã làm
việc với ông ấy từ năm 2005 kìa, 10 năm qua đã có không biết bao nhiêu lần tôi
có dịp cùng ông K’Rế đi rừng, ăn rừng, ngủ rừng. Là người có tâm huyết với
nghề, ông ấy là người duy nhất làm chuyên trách bảo vệ rừng được thời gian dài
như vậy”.
Anh Tỉnh kể: “Đêm hôm mưa gió có việc huy động là ông ấy đi
ngay. Có khi bọn phá rừng hoạt động cả vào ban đêm. Bởi vậy, già K’Rế và bà con
cùng kiểm lâm đi gác rừng cả đêm là chuyện thường xuyên. Có hôm ông ấy còn bảo
“các anh cứ ở trạm tôi đi trước cho rồi có gì tôi báo, tôi biết nhiều đường tắt
người ta khó phát hiện hơn”. Có những đêm ông cùng chúng tôi đi đến 12 giờ đêm
chưa về”.
Khi tôi hỏi ông K’Rế đã lớn tuổi, lại hỏng một mắt thì sao,
anh Tỉnh khẳng định ngay “không, ông ấy vẫn rất khỏe và tinh tường lắm. Mùa khô
cũng như mùa mưa ông vẫn đi và nằm lại trong rừng dài ngày để kiểm tra khắp
lượt”. Gắn bó 20 năm làm công tác bảo vệ rừng nên rừng ở đây chỗ nào cũng có
chân ông.
Phát hiện thấy lâm tặc, ông và bà con đã chỉ đường tắt cho
kiểm lâm đi bắt. Ông và bà con là con mắt của rừng và của cả kiểm lâm. 20 năm
qua, mỗi lần mùa khô đến, ông K’Rế cùng bà con mang cả cơm lên rừng canh lửa
tận khuya mới về. Vừa về thấy có lửa cháy lại chạy lên ngay, không biết bao đêm
ông và bà con thao thức vì rừng.
Làm nhiều thì động chạm nhiều
“Làm việc này nhiều khi cũng khó xử lắm, nhất là khi chính
bà con mình lại đi phá rừng. Mỗi khi gặp ai đó phá rừng, mình không bao giờ
chửi bới người ta bởi đôi khi họ cũng vì mưu sinh thôi mà. Mình chỉ khuyên anh
em đừng nên phá rừng nữa, rừng là tài sản của Nhà nước. Mình giữ rừng, bảo vệ
rừng là bảo vệ cho chính mình, chính con cái mình sau này đấy” – già K’Rế nói.
Bà con quanh vùng kể lại, từ năm 1996 đến năm 2000 có không
biết bao nhiêu lần, có những nhóm người chặn đường già K’Rế đi rừng về hay đến
tận nhà ông rồi thét lớn “tại sao mày dám cấm tao xẻ gỗ”. Vợ con hoảng sợ, hàng
xóm đến kín nhà. Già nhẹ nhàng nói, “rừng là của Nhà nước, Nhà nước thuê tôi
giữ rừng, đó là nhiệm vụ của tôi. Anh phá rừng là sai rồi”.
Bà Cil Prợt – vợ già K’Rế đã bao ngày khóc ròng vì người ta
đến nhà chửi bới đòi đánh chồng mình, cũng bao ngày bao đêm bà lo lắng trằn
trọc vì ông đi rừng chưa thấy về. “Có lúc sợ quá cũng khuyên ông nghỉ nhưng ông
không chịu nên tôi chỉ biết lo bữa cơm miếng nước để ông ấy có sức mà đi rừng”,
bà tâm sự.
Được biết, thời gian ông K’Rế làm công tác bảo vệ rừng không
biết bao nhiêu lần bị đe dọa. Có người còn bảo với ông, “người bà con với nhau
mà không giúp lại đi giúp người ngoài” hay “sau này ông chết thì kiểm lâm khênh
ông đi chứ chúng tôi không khênh ông đi”, nhưng ông vẫn nhận thức rõ ràng rằng,
bảo vệ rừng là trách nhiệm mà ông phải hoàn thành. Tuy nhiên, đấy chỉ là suy
nghĩ của những người phá rừng, còn lại đa số bà con ai cũng yêu quý ông vì ông
đang làm việc đúng. Mà đúng như thế thật, ông K’Rế là người rất uy tín ở đây.
Anh Tỉnh cho biết, mỗi khi mùa khô có cháy rừng, chỉ cần già
K’Rế lên tiếng huy động thì có khoảng hơn 100 bà con tham gia dập lửa. “Càng
làm nhiều thì càng động chạm nhiều nên muốn làm được việc này lâu dài và hiệu
quả như vậy là cả một sự nỗ lực rất lớn của ông K’Rế. Có người làm chuyên trách
chỉ ba tháng là xin nghỉ vì không chịu nổi áp lực” – anh Tỉnh khẳng định.
Nghe nói, đối với hầu hết anh em kiểm lâm ở đây, già K’Rế là
cả kho kinh nghiệm đi rừng. Chính già là người dạy cho họ cách tìm địa điểm cắm
trại qua đêm; kinh nghiệm tìm rau rừng, trái rừng mùa nào, khu vực nào nhiều
nhất; cách bắt cá suối… Già vẫn thường dạy kiểm lâm cách phân biệt đường sá
trong rừng.
Năn nỉ mãi già K’Rế cũng mới tiết lộ cho chúng tôi một ít
kinh nghiệm giữ rừng của bản thân: “Khi đi vào rừng, phải chú ý lắng nghe, nếu
có tiếng máy cưa thì báo cho kiểm lâm ngay. Mình là người của rừng, mình quen
nhiều đường tắt, phải chỉ để các anh kiểm lâm biết đường đến khu rừng bị phá
nhanh hơn. Các khu vực đi kiểm tra trong ngày phải tuyệt đối bí mật, không được
nói với ai. Tôi chỉ nói cho cô biết đôi chút thế thôi chứ rừng nhiều bí ẩn, lâm
tặc thì nhiều mưu mô, cuộc đấu tranh giữ rừng còn dài, còn cam go, phải trực
tiếp tham gia rồi sẽ có những kinh nghiệm không nói nên lời. Nó như bản năng
giữ rừng vậy”.
Người đàn ông già có vóc dáng nhỏ bé trước mắt tôi lúc này
thật lớn lao; chẳng khác nào người chiến sĩ đang ngày đêm canh giữ cho màu xanh
của rừng.
Già K’Rế tranh thủ trao đổi công việc với tổ
viên
Cha con cùng nhau giữ rừng
Già K’Rế tâm sự, “rừng càng gần lại càng khó quản lý cô ạ.
Vì bà con đi làm tiện thể chặt gỗ làm củi, làm nhà. Rừng gần khu vực sản xuất
của bà con nên thi thoảng vẫn có tình trạng chặt thông, dời bờ rào lấn chiếm
đất rừng thành đất sản xuất”. Bởi vậy, phải vào rừng mỗi ngày và làm tốt công
tác tuyên truyền cho bà con mới mong giữ rừng được.
Tôi may mắn được một lần đi rừng cùng già K’Rế. Già hơi ngần
ngại vì “cô không quen không đi nổi đâu”. Tôi quả quyết “cháu còn trẻ mà, cháu
đi được”. 30 phút trôi qua tôi bắt đầu thấy cái “trẻ” của mình không đấu nổi
với dốc núi. Vậy mà già K’Rế đi trước vẫn sảng khoái nói chuyện với mọi người,
thi thoảng ông lại cất lời hát một bài hát bằng tiếng người bản địa. Nghe bà
con trong tổ bảo vệ rừng này bảo, đấy là bài hát “Núi Bà của tôi” khi nào đi
rừng già K’Rế cũng hát. Tôi đi chậm nhất trong đoàn, già K’Rế đi lùi lại nói chuyện
với tôi để xua đi cái mệt. Già nói về những loại rau rừng và cách chế biến
chúng, nhất là cách ăn những loại rau đặc biệt trong rừng mà bà con gọi là “rau
cấm”.
Khi mọi người ngồi nghỉ ngơi, già chỉ đứng và chống cây xà
gạc vào sau lưng. Già bảo “đứng thế này khỏe hơn, chứ giờ già rồi, ngồi xuống
rồi đứng lên đi tiếp thì mệt lắm”. Trên đường đi vào sâu trong rừng có lúc già
quay lại nói với tôi, “vậy là người ta đã vào tận đây rồi. Chúng đã chặt một
nhát dao vào cây để đánh dấu”. Vào rừng sâu, có lúc đi qua nhiều lá rụng ẩm
ướt, già lại bảo mọi người dừng lại kiểm tra xem ai “thu hoạch” được nhiều vắt
nhất. Những người đi rừng kiểm tra vắt cắn và đó trở thành đề tài vui đùa của
họ.
Còn với tôi, già ôn tồn bảo: “Cô ở ngoài phố lâu lâu mới vào
rừng nên vắt nó hỏi thăm. Còn chúng tôi đi rừng quen rồi nên vắt có chào đâu”.
Câu nói của già khiến mọi người cười sảng khoái mà quên đi cái mệt giữa rừng
sâu.
Đi mấy tiếng đồng hồ trong rừng rồi già bảo với tôi đến đây
là hết phạm vi quản lý bảo vệ của tổ mình rồi. Giữa bạt ngàn cây chẳng thấy cột
mốc hay ranh giới nào, không hiểu làm sao già biết. Già K’Rế cười và bảo, “mình
xem bản đồ đếm xem diện tích mình quản lý bắt đầu từ đâu, qua mấy con suối, mỗi
lần đi kiểm tra mình cứ căn cứ vào các con suối là biết ngay. Với lại đi hàng
ngày nên rừng giống lòng bàn tay ấy mà”.
Anh Cơ Liên Ha Long, thành viên tổ 30, khoe: “Trước đây rừng
là của chung, “cha chung nên chẳng ai khóc” mạnh ai người nấy vào phá rừng,
nhưng giờ khác rồi, nhận khoán và bảo vệ rừng rồi phải có trách nhiệm bảo vệ
như giữ của nhà mình. Chỉ cần “nghe hơi” lâm tặc vào rừng bất kể ngày, đêm lập
tức từ già đến trẻ đều chạy lên để đuổi chúng”.
Còn anh Liêng Hót Khim thì nói, “dân làng nghe lời già K’Rế,
khước từ lời mua chuộc của lâm tặc quyết giữ rừng thôi”.
Ông K’Rế có 6 người con; 4 gái, 2 trai. Cậu con trai trưởng
của ông K’Rế là anh K’Huy hiện cũng đang là kiểm lâm viên thuộc Trạm kiểm lâm Bidoup
thuộc VQG Bidoup Núi Bà. Huy kể, “Hồi nhỏ theo cha vào rừng rồi cha dạy cho
cách đi rừng. Cũng nhờ cha mà mình gắn bó và yêu rừng”. Anh em kiểm lâm còn nói
đùa “K’Huy từ già K’Rế mà ra, rồi yêu rừng cũng bắt đầu từ già K’Rế đấy”.
Với những đóng góp lớn suốt 20 năm qua trong việc giữ rừng,
già K’Rế đã nhận được nhiều bằng khen của tỉnh, của huyện, của VQG. Nhưng có lẽ
điều ý nghĩa nhất với già là khi không chỉ là “người chỉ huy” của bà con nhận
khoán bảo vệ rừng mà già còn được bà con mệnh danh là “con mắt giữ rừng của
Langbiang”.
Theo Báo Lâm Đồng
Web: baolamdong.vn